Παρασκευή 17 Απριλίου 2020

AGRAFA NEWS Η Λαμπρή των Σαρακατσαναίων


kariotis athanasios

Αθανάσιος Καρυώτης
Υπεύθυνος Ηλεκ. Εφ.
ΗΧΩ των Σαρακατσαναίων

Η Λαμπρή των ΣαρακατσαναίωνΤο Πάσχα αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές γιορτές του χριστιανισμού κατά το οποίο υμνούμε την Ανάσταση του Θεανθρώπου. Σε όλη την Ελλάδα ο εορτασμός του Πάσχα συνοδεύεται από πλήθος εθίμων και παραδόσεων, όπως ορίζει η εκκλησία και η εκάστοτε τοπική κοινωνία, πράξεις που υποδηλώνουν το σεβασμό προς το θείο δράμα αλλά εκφράζοντας και την ελπίδα της Ανάστασης. Έτσι και οι Σαρακατσάνοι, όπως ήταν ευλαβείς χριστιανοί, ακολουθούσαν μια σειρά εθίμων προσαρμοσμένα στην ιδιαίτερη και ξεχωριστή λαογραφική παράδοσή τους. Τηρούσαν αυστηρά και με ευλάβεια τη μεγάλη Σαρακοστή και νήστευαν σε όλη τη διάρκειά της, φτάνοντας στην Μεγάλη Εβδομάδα. 
Το Πάσχα συνήθως τους έβρισκε στα χειμαδιά, κοντά, η μέσα σε χωριά στα οποία μπορούσαν να εκκλησιαστούν για όλη την διάρκεια των παθών, το βράδυ της Ανάστασης, αλλά και την Κυριακή των Βαΐων, όπου έπαιρναν βάγια, τα οποία φύλαγαν στο εικονοστάσι και συνήθιζαν να θυμιατίζουν με αυτά κυρίως τα μικρά παιδιά όταν ήταν ανήσυχα αλλά και  σε περιπτώσεις που πίστευαν πως επηρεάζονται αρνητικά από κάτι (βασκανία κλπ). 
Από την Μεγάλη Πέμπτη ξεκινούσαν οι προετοιμασίες για το Πάσχα.
Την ημέρα αυτή την ονόμαζαν κόκκινη Πέμπτη γιατί κυριαρχούσε το κόκκινο χρώμα.
Τη Μεγάλη Πέμπτη, πρωί - πρωί σηκώνονταν οι νοικοκυρές και κρεμούσαν στην ρούγα του καλιβιού τους ένα κόκκινο πανί.
Μετά έβραζαν τα αυγά στο κακάβι, και τα έβαφαν πάντα κόκκινα.
Πρώτα ξεχώριζαν και έβαφαν τα αυγά τα οποία είχαν γεννήσει οι κότες τους εκείνη τη μέρα , τα λεγόμενα Μεγαλοπεφτίσια.
Αυτά τα αυγά ήταν το πρώτο πράγμα που θα έτρωγαν μετά την Ανάσταση, ήταν η πρώτη τροφή που έτρωγαν μετά από πολλές μέρες νηστείας. Επιπλέον συνήθιζαν να βάζουν ένα Μεγαλοπεφτίσιο αυγό βαμμένο κόκκινο στο εικονοστάσι μέχρι την επόμενη Μεγάλη Πέμπτη. Το παλιό αυγό το έθαβαν στην στρούγκα σε σημείο τέτοιο όπου θα περνούσαν τα πρόβατα και θα το πατούσαν.
Αυτό γινόταν για να έχει προκοπή το κοπάδι τους χωρίς απώλειες.
Με αυτήν την μπογιά έβαφαν και ένα σημείο του αρνιού που θα έσφαζαν το Σάββατο πριν το Πάσχα.
Επίσης έβαφαν τις προβατίνες που είχαν τα κουδούνια και ορισμένα ακόμα αρνιά συνήθως τις αρνάδες που θα κρατούσαν για αναπαραγωγή, και τα κριάρια.
Κούρευαν επίσης λίγο μαλλί από μια μαύρη προβατίνα και το έγνεθαν σε χοντρή κλωστή την οποία τύλιγαν πάνω από την στρούγκα. "Να βάλουμε μια Μεγαλοπιφτίσια κλωστή" έλεγαν.
Οι μάνες που είχαν μικρά παιδιά το είχαν σε καλό να ράψουν κάτι για όλα τα μέλη της οικογένειας π.χ. τραχλιά, ποδιά, τσουράπια, πουκάμισα κ.α τα οποία θα φορούσαν για πρώτη φορά την ημέρα της Ανάστασης.
Από το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, ξημερώματα Μεγάλης Παρασκευής, οι περισσότεροι Σαρακατσάνοι κρατούσαν αυστηρή νηστεία που το έλεγαν «ντρίμερο», σταματούσαν δηλαδή να τρώνε και να πίνουν οτιδήποτε, μένοντας νηστικοί μέχρι και το βράδυ της Ανάστασης όπου και κοινωνούσαν.
Το γάλα που άρμεγαν την μέρα της Λαμπρής από τα κοπάδια οι κεχαϊάδες, το μοίραζαν στον κόσμο. Δεν το πήγαιναν στο μπατζιό, κανένας δεν έπιανε να μπατζέψει εκείνη την μέρα.
Την Μ. Παρασκευή δεν έκαναν δουλειές, δεν καθάριζαν τα κονάκια, δεν ασχολούνταν με το φαγητό και απέφευγαν να τρώνε οτιδήποτε πράσινο την μέρα αυτή γιατί όπως έλεγαν "το πράσινο το βάζουν σήμερα στον Χριστό" εννοώντας στον Επιτάφιο. Και οι παλιοί έλεγαν πως αυτήν την μέρα «δε φκιάνουν ούτε τα π’λιά φωλιές». Τα παλαιότερα χρόνια, υπάρχουν αναφορές, πως και τα γκεσέμια με τα κουδούνια, την Μεγάλη Παρασκεύη τα βούλωναν για να μην ακούγεται ο ήχος τους, όπως ακριβώς έκαναν και σε κάθε περίπτωση που είχαν βαρύ πένθος.  
Το Μ. Σάββατο η πρώτη δουλειά την νοικοκυράς ήταν να ζυμώσει φρέσκο ψωμί και έφτιαχναν και τις κουλούρες της Λαμπρής, του Πάσχα. Οι λαμπρόκ’λουρες ήταν κεντημένες με διάφορα σχέδια και στολισμένες, ενώ στο κέντρο έβαζαν ένα κόκκινο αυγό.
Το βράδυ της Ανάστασης, αφού άλλαζαν και φορούσαν καθαρά και συνήθως καινούρια, αφόρετα ρούχα, ξεκινούσαν για την εκκλησία, όπου θα κοινωνούσαν όλοι.
Οι άνδρες ασχολούνταν με το αρνί: Να το σφάξουν, να το γδάρουν και να το βάλουν να στραγγίσει, ώστε να είναι έτοιμο για ψήσιμο.
Ακόμα το Μ. Σάββατο από νωρίς το απόγευμα πάνγαν για νερό, λούζονταν τα κορίτσια κι οι γυναίκες, έπλεκαν τα μαλλιά και έβαζαν καινούριες αλαξές. Μπανιάριζαν, κι έλουζαν τα παιδιά και τα έβαζαν να κοιμηθούν νωρίς για να τα ξυπνήσει η μάνα με την πρώτη καμπάνα της Ανάστασης, να πάνε στην Εκκλησία.
Ντύνονταν όλοι με τα καλά τους φορέματα.
Το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, αφού γύριζαν από την εκκλησία, οι άντρες ετοίμαζαν τα αρνιά, έπειτα τα τοποθετούσαν σε σούβλες από ξύλο και συνήθως αυτό ήταν από γκορτσιά.
Σε μικρότερες σούβλες έκαναν και το κοκορέτσι που δεν έλειπε από το Λαμπριάτικο τραπέζι. Ανήμερα το Πάσχα έκαναν επίσκεψη το πρωί στα καλύβια για να ανταλλάξουν ευχές και να πουν το Χριστός Ανέστη. Στους επισκέπτες οι νοικοκυρές έδιναν από ένα κόκκινο αυγό.
Όταν ήταν έτοιμα τα αρνιά οι γυναίκες έστρωναν τις τάβλες όπου κάθονταν οι άντρες όπως ακριβώς έκαναν και στα γκουρμπάνια και έτρωγαν πάντα όλοι μαζί και αν όχι όλοι τότε χωρισμένοι σε δυο τρεις μεγάλες παρέες. Τη μέρα της Λαμπρής δεν έλειπαν και τα τραγούδια από τους Σαρακατσάνους καθώς από την ώρα που ξεκινούσε το ψήσιμο των αρνιών, οι πιο μερακλήδες έπιαναν το τραγούδι. Σε κάποια τσελιγκάτα μάλιστα στηνόταν και χορός μεγάλος που κρατούσε ως αργά το βράδυ. 
Η Ανάσταση του Χριστού ας μας δώσει την δύναμη για την δική μας ανάσταση. Καλή Λαμπρή σε όλους με υγεία και ευτυχία.http://www.hxwsarakatsanwn.gr